ویژگیهای دستگاه اتوکلاو مناسب بیمارستانی
- سیکلهای سریع که باعث شود وسایل آماده به استریل را با صرف زمان کم استفاده نمود.
- قابلیت کاربری آسان برای کاربر (User Friendly)
- افزایش بررسی و پایش نتایج استریلیزاسیون جهت تثبیت مستندسازی
- طول عمر بالا و هزینه نگهداری کم
- پمپ خلاء جهت جابجایی هوا با سرعت بالا
- داشتن حالت آماده بهکار به علت پیش گرم بودن اتوکلاو
- در دسترس بودن تمامی قسمتهای اتوکلاو جهت سرویس و نگهداری
- خدمات و سرویس مناسب و سریع
- داشتن استانداردها و تأییدیه های لازم
- دارا بودن برنامه استریل با تنوع زمانی و تنوع دمایی
- داشتن کنترلر با قابلیت کالیبراسیون و دقت بالا و دریافت دقیق نتایج استریلیزاسیون
- امکان نصب پرینتر جهت تکمیل مستندات سیکل ها با سنسور دمای جداگانه
- امکان پایش دما و فشار
- داشتن کنترل سطح آب (قطع کار در صورت کمبود آب)
- علائم هشداردهنده در صورت خارج شدن از شرایط استریل و قطع سیکل استریل
- محفظه ، جداره و مولد با دوام بالا
- داشتن میکروسوئیچ درب (در صورت باز بودن درب سیکل شروع نشود)
- داشتن کنترلر دما که در صورت افزایش دما (بالاتر از شرایط استریل) سیکل را قطع نماید.
- داشتن شیر اطمینان که در صورت بالا رفتن فشار (بالاتر از شرایط استریل) قطع خواهد کرد.
پارامترهای مهم در یک دستگاه اتوکلاو بخار
- میزان مکش هوا
- اندازه و جنس چمبر
- نحوه بارگذاری و کنترل دستگاه
- دامنه دمایی
- - شرایط هشدار (نوع نشانگر)
- مدیریت اطلاعات (مثلا رکوردر) و پرینتر
- نحوه کار (اتوماتیک یا دستی)
- فشار بخار و برق مورد نیاز
- ویژگی حفاظت از محیط زیست
- قیمت دستگاه و زمان تحویل
- ارسال، نصب و آموزش (رایگان است یا نه)
- استانداردها و تأییدیه ها
- مدت گارانتی و خدمات پس از فروش
- تأییدیه رضایت مندی از مراکز نصب و استفاده شده
روشهای استریل
روشهای مختلفی برای استریلیزاسیون وجود دارد:
- روش استفاده از بخار (گرمای مرطوب)
- روش استفاده از هوای خشک (گرمای خشک)
- اتیلن اکساید
- روش پلاسما و روشهای دیگر
روش استفاده از بخار (اتوکلاو) قابل کنترل ، آسان ، بدون باقیمانده ، سریع ، قابل انبار ، معتبر ، دارای نشانگر (Indicator) است و از آنجا که در مقایسه با سایر روشها به ابزارآلات آسیب کمتری میرساند ، به اعتقاد برخی به عنوان بهترین روش استریل در نظر گرفته شده است.
انواع اتوکلاو بخار
با توجه به نوع ابزارآلات ، اتوکلاوها به سه کلاس N و S و B طبقهبندی میشوند. این طبقهبندی به منظور صحت عملکرد استریلیزاسیون با توجه به نوع وسایل صورت میگیرد.
کلاس N
در خرید این نوع اتوکلاو باید بسیار دقت کرد. بر اساس استاندارد این اتوکلاو قادر است ابزار آلات جامد بدون پوشش را استریل نماید. به این ترتیب تضمینی برای استریل وسایل پوششدار (مثل پارچه یا کاغذ های مدیکال) و نیز وسایل حفره دار وجود ندارد.
کلاس S
وسایلی که در این نوع اتوکلاو میتوان استریل نمود توسط کارخانه سازنده مشخص میشود. این اتوکلاو میتواند ابزار آلات بدون پوشش جامد یا پوشش دار جامد ، مواد نساجی مثل پارچه ، گاز تک لایه و وسایل سوراخ دار B را استریل نماید. یک اتوکلاو کلاس S میتواند با پمپ وکیوم یا بدون آن تجهیز شود و قطعاً دارای سیکل خشککن است.
کلاس B
این اتوکلاو میتواند تمام انواع ابزار و وسایل پوشش دار جامد و بدون پوشش ، مواد نساجی و ابزار سوراخ دار مدل B و مدل A را استریل نماید. اتوکلاوهای این رده دارای پمپ وکیوم قدرتمندی است که میتواند تا حدود 0.9- بار خلاء ایجاد کند.
اتوکلاو 3 دقیقه ای که یک اصطلاح نادرست است یا اتوکلاوهای سریع (Fast)
در اتاقهای عمل ، کلینیکها و مراکز دندانپزشکی به منظور انجام عملیات استریلیزاسیون ، استفاده از اتوکلاوهای سریع (Fast) و در نتیجه با حجم کم توصیه میشود.
فرآیند استریل
کل مدت زمان کار دستگاه اتوکلاو از فشار دادن دکمه Start (شروع کار) تا پایان کار سیستم ، مجموع سه زمان: Preheating Time (زمان اولیه) ، Sterilization Time (زمان استریلیزاسیون) و Drying Time (زمان خشک شدن) است.
برنامه کامل استریل عبارت از 9 مرحله زیر است:
آبگیری - پیش خلاء - افزایش دما - استریل - تخلیه - پس خلاء - خشک شدن - یکسان سازی - پایان کار
اطمینان از استریل بودن بار مهمترین مطلب در این رابطه است. بنابراین باید تمامی اتوکلاوهای ساخته شده تحت آزمون میکروبی و شیمیایی قرار گیرند. جهت تضمین و صحه گذاری استریلیزاسیون سه روش پیشنهاد شده است:
1) اندیکاتور بیولوژیکی و میکروبی (EZ TEST) جهت کنترل بار اعم از بقچه بندی شده یا نشده
2) تست BOWIE-DICK و تست PCD جهت کنترل تجهیزات
3) اندیکاتور شیمیایی بخار CROSS-CHECKS و 121c /134c جهت کنترل پک های بیمارستانی
سیستم کنترلر در دستگاه اتوکلاو بخار
پایش و اندازه گیری جهت کنترل ضروری است. اغلب دستگاههای اتوکلاو از یک میکروپروسسور برخوردار هستند که مسئولیت پایش و اندازه گیری دما و فشار را بر عهده دارد و چه بهتر که میکروپروسسور مجهز به سیستم عیب یابی هم باشد.
طرز چینش و بسته بندی کردن وسایل در اتوکلاو
- فضای فیزیکی دستگاه اتوکلاو باید به گونه ای طراحی گردد که ورود وسایل استریل از یک در و خروج آنها از در دیگر باشد.
- وسایل در داخل اتوکلاو باید عمودی قرار گیرند و فضای خالی بین آنها وجود داشته باشد که بخار به راحتی در میان آنها نفوذ کند.
- وزن بسته ها بهتر است 5 تا 7 کیلو باشد و ابعاد آن نیز بسیار کوچک یا بسیار بزرگ نباشد.
- استاندارد EN554 مربوط به کنترل دوره ای اتوکلاوهای بخار است. بر اساس این استاندارد محفظه دستگاه باید قابلیت جا دادن پانل هایی به ابعاد 300*300*600 میلیمتر و یا ضرایبی از این ابعاد را داشته باشد.
- تستهای اتوکلاو طبق دستورالعمل داخل بستهها گذاشته شود و پشت نوار تست تاریخ ، شیفت و شماره اتوکلاو نوشته شود. پس از درآوردن پکها از اتوکلاو باید کاملا خشک باشد و با دست مرطوب پکها جا به جا نشود.
- دیش ها و پک های عمل توسط افراد غیرمسئول به هیچ وجه نبایست بسته شود.
اهمیت وکیوم در اتوکلاو
وجود بستههای هوایی در ابزارآلات حفرهدار نیز انکارناپذیر است. بنابراین باید راه حل مناسبی برای از بین بردن این بستههای هوایی ارائه شود. در این رابطه پمپ وکیوم ، تضمین استریلیزاسیون مناسب خواهد بود.
وجود پمپ دو مزیت اصلی دارد:
1- قبل از شروع سیکل استریل جهت خارج کردن بستههای هوایی
2- در پایان عملیات دستگاه به منظور خشک کردن ابزارآلات
چند نکته مفید
- با توجه به فشاری که دستگاه در آن کار میکند ، لازم است درب اتوکلاو مجهز به سیستم قفل مکانیکی و نیز الکترومگنتیک باشد و تا زمانیکه فشار دستگاه به صفر نرسد ، درب دستگاه باز نشود.
- جنس چمبر حتی المقدور از جنس فولاد ضد زنگ (Stainless Steel) باشد و المنت دور تا دور چمبر قرار گرفته باشد تا گرما کاملاً به طور یکنواخت توزیع گردد (در پایان عملیات دستگاه به منظور خشک کردن ابزارآلات وارد عمل خواهد شد)
- چاپگر به منظور مستندسازی عملیات استریلیزاسیون ، گزینه مناسبی در دستگاههای اتوکلاو است.
- نوع مطلوبی از اتوکلاوها مجهز به سیستم Water Clean است ، بدین ترتیب دستگاه بهطور مستقیم به لوله کشی آب شهر متصل شده و نیاز به آب مقطر از میان میرود.
- اتوکلاوهای سریع (Fast) با کاهش زمان خشککردن ، سرعت عملیات دستگاه را به مراتب افزایش میدهند.